زنان مدافع حقوق بشر

در سال ۱۹۹۸، سازمان ملل متحد اعلامیهٔ مربوط به مدافعین حقوق بشر را تصویب کرد. این سند تنها خطاب به حکومت‌ها و مدافعین حقوق بشر نیست، بلکه خطاب به همه است و بیان می‌دارد که «همه» نقشی مهم برای دفاع از حقوق بشر داریم. تأکید این اعلامیه بر این است که دفاع از حقوق بشر یک نهضت جهانی است و شامل همهٔ انسان‌ها می‌شود. نام کامل این اعلامیه از این قرار است: «اعلامیهٔ حقوق و مسئولیت افراد، گروه‌ها و نهادهای جامعه در ترویج و حمایت از حقوق بشر و آزادی‌های اساسی شناخته شدهٔ جهانی»، اما به‌خاطر طولانی‌بودن نام این سند معمولاً آن را به اختصار «اعلامیهٔ مربوط به مدافعین حقوق بشر» می‌نامند.

این اعلامیه به‌طور اخص نقش مهم مدافعان حقوق بشر از جمله نقش مدافعان زن را به رسمیت می‌شناسد و حقوق آنان و تعهدات دولت‌ها را تشریح می‌کند. گزارشگر ویژهٔ سازمان ملل متحد در امور مدافعان حقوق بشر، توجه جامعهٔ جهانی را به چالش‌های پیش روی زنان مدافع حقوق بشر، آنانی که تمرکز بر حقوق بشر زنان دارند و کسانی که در خصوص مسائل جنسی کار می‌کنند جلب کرده است. زنان مدافع حقوق بشر -مانند سایر مدافعان حقوق بشر- در معرض انواع خطرات قرار دارند، درعینِ‌حال، به‌عنوان زن نیز در معرض تهدیدهای مربوط به جنسیت و خشونت‌های خاص جنسیتی قرار دارند. دلایل این امر چندوجهی و پیچیده است و بستگی به مکان مشخصی دارد که هر زنی در آن کار می‌کند.

غالباً، کار زنانِ مدافع حقوق بشر به چالش‌کشیدن مفهوم‌ سنتی نقش‌های خانوادگی و جنسیتی در جامعه است. این طرز تفکر می‌تواند منجر به خصومت از سوی عامهٔ مردم و مسئولان شود. بنابراین، زنان به‌خاطر دفاع از حقوق بشر توسط رهبران جامعه، گروه‌های مذهبی، خانواده‌ها و جوامعی که آنان را عاملان تهدید‌کنندهٔ دین، آبرو و فرهنگ می‌دانند بدنام و طرد می‌شوند. علاوه بر این، خود کار یا آنچه که زنان برای دستیابی به آن تلاش می‌کنند ( به‌عنوان مثال، تحقق حقوق زنان یا هر حقوق مربوط به جنسید) نیز باعث می‌شود که آنها هدف حمله قرار گیرند. خانواده‌های آنها نیز مورد تهدید و خشونت قرار می‌گیرند تا زنان مدافع حقوق بشر را مأیوس کرده، از پیگیری اهداف خود دلسرد کنند.

گزارشگر ویژهٔ سازمان ملل متحد در امور مدافعان حقوق بشر اذعان کرده است که زنانِ مدافع بیشتر از همتایان مرد خود در معرض برخی موارد خشونت و سایر موارد نقض، تعصب، طرد، منع و محرومیت قرار می‌گیرند. بنابراین، تقویت مکانیسم‌های محافظتی و دیگر واکنش‌های محلی و بین‌المللی برای رسیدگی به نگرانی‌های خاص زنان از اهمیت خاصی برخوردار است. گزارشگر ویژه به دولت‌ها توصیه کرده است که برنامه‌های حمایت از مدافعان حقوق بشر را باید با یک دیدگاه جنسیتی ادغام کرده و به نیازهای ویژهٔ زنان مدافع حقوق بشر بپردازند. این امر باید شامل تحقیقات سریع در مورد ارعاب، تهدیدات، خشونت و سایر سوء‌استفاده‌ها بر علیه زنان مدافع حقوق بشر چه از طرف دولت چه از طرف نهادهای غیردولتی باشد. با این حال، در عمل زنان مدافع حقوق بشر غالباً مکانیسم‌های محافظت مؤثر ندارند.

اگرچه دولت وظیفهٔ اصلی محافظت از مدافعان را زمانی که تهدید می‌شوند یا به آنها حمله می‌شود دارد، اما حضور جامعهٔ بین‌المللی و همچنین سازمان ملل برای پشتیبانی و حفاظت از مدافعان حقوق بشر بسیار مهم است. آنها وظیفه دارند این کار را با توجه به اصول اساسی محرمانه نگه‌داشتن اطلاعات، بدون وارد‌آوردن آسیب و رضایت آگاهانهٔ شخص انجام دهند.