مسیحیان از تمام فرقه‌ها و فرهنگ‌ها، جشن‌ها و اعیاد به‌خصوصی را در تقویم‌های خود تعیین کرده و گرامی می‌دارند. برخی از این اعیاد، مثل کریسمس یا عید قیام، جشن‌های مهمی هستند و مربوط به مهم‌ترین وقایع زندگی مسیح می‌باشند. دیگر عیدها، می‌توانند مختص یک فرقه، فرهنگ یا کلیسایی خاص باشند. در این سری مقالات، در تلاش خواهیم بود تا برخی از مشهورترین اعیاد (نه مهم‌ترین عیدها از نظر الهیاتی!) و ویژگی‌های آنها را بدون هرگونه جانب‌داری، بررسی کنیم.
در کلیساهای کاتولیک رومی و ارتدکس شرق، برخی جشن‌ها اهمیتی نسبی دارند و صلیب، یافتن صلیبِ حقیقی، و نماد صلیب را به‌عنوان نشانۀ نجات جشن می‌گیرند. این جشن‌ها برای کلیساهای ارتدکس مشرقی مانند کلیسای رسولی ارامنه، کلیسای ارتدکس اتیوپی؛ یا کلیساهای آسوری، اهمیت بسیار بیشتری دارند. البته کلیساهای پروتستان به‌جز برخی کلیساهای اسقفی و لوتری، این جشن‌ها را در تقویم خود دنبال نمی‌کنند.
مهم‌ترین این جشن‌ها در ۱۴ سپتامبر برگزار می‌شود و آن را با نام‌هایی مانند «تجلیل صلیب مقدس»، «پیروزی صلیب»، «روز صلیب مقدس»؛ یا «روز چلیپای مقدس» می‌شناسیم. این یکی از دوازده جشن عظیم در کلیساهای ارتدکس شرق و یکی از پنج جشن اصلی کلیسای رسولی ارامنه به نام «خاچْوِراتز» است و در یکشنبۀ بین یازدهم تا هفدهم سپتامبر برگزار می‌شود. این عید، سه مسئله را جشن می‌گیرد: یافتن صلیب حقیقی توسط سنت هلنا، مادر کنستانتین کبیر در سال ۳۲۶؛ تقدیس کلیساها در زمان کنستانتین در محل کلیسای مقبرۀ مقدس و جلجتا در اورشلیم؛ و بازپس گرفتن صلیب حقیقی از خسروپرویز دوم و بازگرداندن آن به اورشلیم در سال ۶۲۹ میلادی. قدیمی‌ترین اسناد در مورد جشن‌گرفتن این عید متعلق به قرن هفتم میلادی هستند. در نتیجه، با وجود آنکه این عید در ابتدا در روزهای مختلفی برگزار می‌شد، اما آن را می‌توان جشنی نسبتاً قدیمی در نظر گرفت. برای قرن‌ها، کشف صلیب حقیقی در تاریخ ۳ مه جشن گرفته می‌شد. این رسم در سال ۱۹۶۰ توسط کلیسای کاتولیک رومی و به نفع جشن دیگری که در ۱۴ سپتامبر برگزار می‌شد، کنار گذاشته شد. با وجود این، برخی جماعت‌ها هنوز هم این جشن را در ماه مه برگزار می‌کنند. در کلیسای ارامنه، جشن دیگری نیز به افتخار کشف صلیب مقدس، در ماه اکتبر برگزار می‌شود. عید «صلیبِ مقدسِ واراک» که کشف تکه‌ای از صلیب حقیقی در واراگاوانک ارمنستان در قرن سوم میلادی را جشن می‌گیرد، دو هفته بعد از جشن «تجلیل صلیب مقدس» برگزار می‌شود.
قرائت‌های مربوط به ۱۴ سپتامبر شامل داستان مار برنجین در اعداد ۲۱ می‌شود که موسی آن را بر پا داشت تا مارگزیدگان با نگاه بر آن شفا یابند. یوحنا ۳:۱۴-۱۵ قرینۀ این روایت را در صلیب عیسی ترسیم می‌کند: همان‌گونه که موسی مار برنجین را در بیابان برافراشت، پسر انسان نیز می‌بایست برافراشته شود تا هرکه به او ایمان آورد، حیات جاویدان یابد. رنگ آئینی این روز معمولاً قرمز می‌باشد که نماد خون مسیح است. با این‌حال، کلیساهای ارتدکس شرق ممکن است از رنگ‌های دیگری نیز استفاده کنند. ایمانداران نیز تشویق می‌شوند تا در این روز صلیب را تکریم کنند. ایمانداران با این کار خوانده می‌شوند تا از طریق تعمق بر صلیب (نه پرستش آن)، مسیح را پرستش کنند. کلیسای باستانی شرق تأکید خاصی بر علامت صلیب دارد و آن را به‌مثابه آئینی می‌بینند که بر تمامی آئین‌های دیگر (مانند تعمید یا عشای ربانی) مهر تأیید می‌زند.
مراسم عبادی کلیسای رسولی ارامنه در این روز بسیار به مراسم کلیساهای ارتدکس شرق شباهت دارد. آنان صلیبی را روی یک سینی گذاشته، برگ‌های ریحان دور آن می‌چینند. سپس این سینی را بر میزی قرار داده، کشیش در چهار طرف میز دعا می‌کند. این چهار جهت مانند چهار جهت اصلی و نماد جهان‌شمول‌بودن قربانی عیسای مسیح بر صلیب هستند. حضار در مراسم نیز هنگام این کار، عبارت «خداوندا، رحم نما!» را تکرار می‌کنند. سپس کشیش صلیب را به‌عنوان نمادِ کشف و تجلیل آن، بالا و پایین می‌برد. در پایان مراسم نیز ایمانداران به صلیب نزدیک شده، آن را تکریم می‌کنند. کشیش نیز برگ‌های تازۀ ریحان را به آنها تعارف می‌کند. به‌طور سنتی باور بر این است که در سال ۳۲۶، در جایی که صلیب را یافتند، گیاه ریحان رشد کرده بود. در برخی سنت‌ها نیز این گیاه را نماد پادشاهی می‌دانند. بعد از این جشن، صلیب تا چندین روز روی آن میز باقی می‌ماند.
