به‌عنوان والدین دوست داریم وقتی کودک‌مان سؤالی را می‌پرسد، جوابی برای همۀ آنها داشته باشیم، حتی در مورد مرگ. اگر جواب سؤالی را نمی‌دانید، به‌جای دادن جواب‌های بی‌ربط یا منحرف‌کردن ذهن کودک، خیلی راحت به او بگویید که جواب این سؤال را نمی‌دانید.
پیشنهاد می‌کنم موضوع مرگ را در حیطۀ ایمان خود به کودک توضیح دهید، چون هم برای ما و هم برای درک او راحت‌تر خواهد بود.
چگونه موضوع مرگ را برای کودکان در سنین مختلف توضیح دهیم؟
برای توضیح‌دادن درست مرگ، احتیاج داریم بدانیم که در هر سنی کودک ما چه تصوری از مرگ دارد. همان‌طور که در قسمت قبل گفتیم، کودک در حال رشد، با محیط اطراف خود و با مفاهیمی مثل دوست‌داشتن، ناراحت‌شدن و مرگ آشنا می‌شود که همه بر اساس دیده‌ها و شنیده‌های آنان هستند.
رفتن به مدرسه و خواندن درس، به کودکان کمک می‌کند در مورد مرگ چیزهایی بدانند. در دوران مهدکودک او فکر می‌کند، مرگ مرحله‌ایی برگشت‌پذیر و موقتی است. مثلاً؛ در کارتون‌ها همیشه کسی که مُرده است، زنده می‌شود مثل سفید برفی. پس او تصور می‌کند که مرده‌ها همچنان به زندگی روزمرهٔ خود ادامه می‌دهند، می‌خوابند، غذا می‌خورند و… . در واقع آنها مرگ را در قالب یک داستان خیال‌پردازانه می‌بینند.
در سنین بین ۵ تا ۹ سالگی، کودک می‌فهمد که مرگ پایان زندگی است، اما چون خودشان مرگ را ندیده‌اند، در این سن سعی دارند مرگ را شناسایی کنند و ایده‌هایی از مرگ به‌عنوان پایان زندگی در ذهن خود پرورش دهند. این امر معمولاً باعث دیدن کابوس‌هایی در این زمینه می‌شود. در این سن کودک نگران از‌دست‌دادن پدر و مادر است و ممکن است دائماً از والدین خود بخواهد به او اطمینان دهند که از او دور نخواهند شد.
در سنین بین ۹ تا ۱۰ سالگی، آنها مفهوم مرگ را می‌دانند و مطمئن هستند که بالاخره روزی خودشان هم خواهند مرد، ولی هنوز دیدگاه درستی نسبت به آن ندارند. ممکن است مرگ را تنبیهی برای انجام کارهای بد بدانند. بنابراین، در این سن کودک احتیاج به اطمینان خاطر و تعریف درستی از مفهوم مرگ دارد. او در نوجوانی به‌دنبال معنی زندگی و موجودیت خود می‌گردد و مرگ را دشمن زندگی می‌بیند.
در تمام این دوره‌های سنی، دادن دیدگاهی درست نسبت به مرگ، در نوع دیدگاه او نسبت به زندگی و تصمیمات او تأثیر بسزایی دارد.
آیا کودکان می‌توانند شخص متوفی را ببینند؟
در حال حاضر بیمارستان اجازۀ ملاقات با بیمار در حال مرگ یا دیدن جنازۀ آن را نمی‌دهد، ولی برخی از پرستارها و دکترها معتقدند به کودکی که معنی مرگ را می‌داند و بیمار یا متوفی نقش مهمی در زندگی او داشته است، حتماً باید اجازۀ آخرین دیدار که آرزوی هر دوی آنها است، داده شود.
در شرایط مناسب، دیدن متوفی برای کودک مفید خواهد بود، چون معما‌گونه‌بودن مرگ را برای او از بین می‌برد و باعث می‌شود با این موضوع منطقی برخورد کند. به‌شرط اینکه افرادی باشند تا او را در درک موقعیت کمک کنند. اگر فکر می‌کنید دیدن این صحنه برای کودک سخت است، می‌توانید موقعیتی ایجاد کنید تا کودک و بیمار تلفنی صحبت کنند. این گفتگو از لحاظ روحی برای کودک تسلی خاطر خواهد بود.
به‌خاطر داشته باشید نوع برخورد و صحبت‌های ما در دورهٔ عزاداری بر روی طرز فکر و دیدگاه کودک به مرگ تأثیر بسزایی دارد. اگر شما به‌عنوان همراه کودک نمی‌توانید حس عزاداری و ناراحتی خود را به‌راحتی کنترل کنید، پیشنهاد می‌کنیم همراه مناسبی با کودک خود برای آخرین دیدار بفرستید تا بتواند در شکل‌دهی احساسات و دیدگاه کودک به او کمک کند.
آیا کودکان می‌توانند در مراسم تدفین حضور داشته باشند؟
مراسم تدفین در هر جامعه‌ای دارای احترامات و رسومات خاص خود است. این مورد بستگی به کودک و رابطۀ او با متوفی دارد. اگر کودک فهم کافی از مرگ دارد و خانواده برای هر کمکی آمادگی دارند، می‌تواند در مراسم شرکت کند، ولی اگر می‌دانید که در طول مراسم نمی‌توانید کودک را در فهمیدن و درک اتفاقات اطرافش کمک کنید، بهتر است کودک در جایی آرام و به دور از این مراسم به سر ببرد. اگر کودک شما در سنی است که مقولهٔ مرگ را تا حدی درک کرده، در مورد آمدن یا نیامدن، حتماً نظر او را بپرسید و بعد تصمیم بگیرید.
شما می‌توانید در تصمیم‌گیری به او کمک کنید، مثلاً می‌توانید به او بگویید: «اگر دیدن گریه یا ناراحتی دیگران برای او سخت است، بهتر است در خانه بماند.» یا اینکه روال مراسم را برای او توضیح دهید تا قبل از شرکت در مراسم، با حس و شرایط محیط تا حدی آشنایی داشته باشد.
