یحیی، نام وی در اصل یوحنا است(به معنای: خدا بخشنده است)؛ اما به دلیل ترجمۀ کتاب مقدس فارسی مشهور به “قدیم” که از نام یحیی استفاده کرده است، در جامعۀ مسیحی فارسی زبان، معمولا به همین نام شهرت دارد.
در هر چهار انجیل متی، مرقس، لوقا، و یوحنا نام وی آمده است. به جز لوقا، سه انجیل دیگر، بیشتر بر موعظه و سخنان او تمرکز دارند. در لوقا اما با پیشینۀ خانوادگی او هم آشنا می شویم؛ بر این اساس،پدر وی زکریا کاهن بوده است. مادر وی الیصابات نام داشته است. الیصابات از خویشاوندان بانو مریم، مادر عیسی است، پس یحیی و عیسی نیز خویشاوند بوده اند.
از گزارشات اناجیل، این گونه فهمیده می شود که یحیی انسانی بوده است که زندگی همراه با زهد داشته است. جامۀ او از پشم شتر بوده که آن را با کمربندی چرمی استوار می کرده است. خوراک او نیز از ملخ۱ و عسل بوده است( مرقس ۱: ۶).
مقارن ظهور عیسی، یحیی آمدن مسیح را بشارت می داده است. او همچنین در مسیر آماده کردن مردم جهت آمدن مسیح، مردم را به توبه دعوت می کرد. از این جهت می توان گفت که او به عنوان مقدمۀ ظهور مسیح، به شدت در فعالیت بود.
یحیی مردم را در رود اردن تعمید آب می داد. تعمیدی که با تعمید امروزی ما از نظر محتوا متفاوت است؛ زیرا تعمید امروزی مسیحیان، در نام پدر و پسر و روح القدس است( متی ۲۸: ۱۹) اما تعمید یحیی فقط در مسیر این بوده است که مردمان دوران خویش را متوجه این نماید که در گناه غوطه ور هستند و نیاز به توبه دارند.
او در مسیر دعوت به توبه، در گفتار بی پرده سخن می گفت( لوقا۳: ۷). او ضمن تعمید دادن تاکید می کرد که اگر چه او تعمید دهندۀ به آب است اما پس از وی کسی می آید که مردمان را به روح القدس و آتش تعمید خواهد داد؛ کسی که وی لایق آن نخواهد بود که حتی بند کفش او را باز کند( لوقا ۳: ۱۶).
اینها نشان می دهد که یحیی نسبت به عیسی در اطاعت و فروتنی کامل رفتار می کرده است و هیچ گونه ادعایی نسبت به او نداشته است. یحیی اعلام می کرد که عیسی همان کسی است که گناهان جهان را بر می دارد(یوحنا ۱: ۲۹). او حتی اجازه می داد که شاگردانش عیسی را دنبال کرده از وی پیروی نمایند (یوحنا۱: ۳۵ – ۳۷).
یکجا عیسی در سخنانی شورانگیز، یحیی را بزرگترین نبی در عهد عتیق معرفی می کند( متی ۱۱: ۱۱). همینطور عیسی می گوید که یحیی، همان ایلیای۲ نبی است که قرار است بیاید. البته در این خصوص، صحیح آن است که گفتار عیسی این گونه فهمیده شود که رسالت ایلیا بر دوش یحیی بوده است.
یحیی به دلیل آنکه هیرودیس، پادشاه یهودیه را به خاطر رفتارهای ضد اخلاقی اش سرزنش می کرد، سرانجام توسط او به زندان افکنده شد. مکان زندان او در کتاب مقدس ذکر نشده است اما براساس نظر محققین، احتمالا او در مکاروس( Machaerus ) واقع در شرق دریای سیاه یا طبریه زندانی گردید(هر دو محل ذکر شده اند). این واقعه احتمالا یک سال بعد از تعمید عیسی۳ توسط یحیی انجام شد. به نظر می رسد که یحیی بیش از یک سال را در زندان سپری کرد.
در نهایت، در ماجرایی که شرح آن از جمله در فصل ۱۴ متی آمده است؛ در یک مجلس جشن، بر اساس یک دسیسه که هیرودیا۴ همسر نامشروع هیرودیس ترتیب آن را داده بود به دستور هیرودیس سر از تنش جدا شد.
- ملخ، غذایی بوده است که در رژیم غذایی مردمان آن زمان، یافت می شده است. آن را بر آتش برشته می کردند و یا زیر نور آفتاب خشک می کردند و طعم آن تقریبا به میگو شباهت دارد.
- در خصوص ایلیا، مراجعه شود به اول پادشاهان، فصل ۱۷ به بعد. همچنین دوم پادشاهان فصل دوم.
- اگر چه عیسی بدون گناه بود اما او رضایت بدین داد که توسط یحیی تعمید گیرد؛ عملی که حتی یحیی مایل نبود آن را انجام دهد اما به اصرار عیسی انجام شد( متی ۳: ۱۳- ۱۵). این از جمله، بدان خاطر بود که عیسی در اطاعت کامل، شراکت خود را در حمل گناهان ما که قرار بود بر صلیب آنها را متحمل شود، آشکارا اعلام کند. این فروتنی و اطاعت عیسی تا صلیب و مرگ ادامه داشت.
- هیرودیا، همسر زن برادر هیرودیس بود که بطور نامشروع همسرش فیلیپس را – برادر هیرودیس- ترک کرده، به همسری غیر مشروع هیرودیس درآمد. یحیی این ازدواج را نامشروع می دانست و در این خصوص، آشکارا به هیرودیس تذکر داده بود.
