اطلاعات و پیشنهادات
مقدمه
هدف این راهنما آشنا کردن خانوادهها و اشخاصی که درگیر خشونت خانگی هستند با اطلاعات و خدمات موجود در ایران است. این راهنما از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت اول شامل اطلاعات و پیشنهادات در خصوص خشونت خانگی و قسمت دوم در اختیار گذاردن اطلاعات دستگاههای مختلف با خوانندگان میباشد.
خشونت خانگی چیست؟
خشونت خانگی، خشونت و سوء استفادهٔ خشونتگر از قربانی خود بهعنوان ابزاری برای اعمال قدرت، کنترل و ایجاد ترس است. خشونت خانگی معمولاً یک واقعهٔ یکباره نیست، بلکه شامل سری رفتارهای خشونتبار و کنترلکننده است. هر بحرانی منحصر به فرد بوده و میتواند در طول رابطه و همچنین پس از پایان آن اتفاق افتد.
خشونت علیه زنان توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد بهعنوان ”هرگونه عمل خشونتآمیز بر پایهٔ جنسیت که بتواند منجر به آسیب فیزیکی (بدنی)، جنسی یا روانی زنان شود“ تعریف شده است. این خشونت شامل ”تهدید، رفتار تحمیلی یا سلب مستبدانه آزادی (چه در اجتماع و چه در زندگی شخصی)“ است. با اینکه سازمان ملل تعریف خشونت خانگی را بر اساس خشونت علیه زنان تعریف کرده است، امّا خشونت خانگی امکان دارد برای هر کسی فارغ از جنسیت و گرایشات جنسی اتفاق بیفتد، درصد زنانی که قربانی خشونت هستند و بودهاند بالطبع خیلی بالاتر است. خشونت خانگی میتواند شامل؛ انواع بدرفتاریها اما نه محدود به موارد زیر باشد:
- روانی
- فیزیکی
- جنسی
- مالی
- عاطفی
رفتار کنترلی عبارت است از: مجموعه رفتارها برای مطیع یا وابسته کردن شخص دیگر (قربانی). این کار با توسل به منزوی نمودن از منابع پشتیبانی، سوء استفاده از امکانات و ظرفیتهای قربانی برای منافع شخصی، محروم کردن قربانی از استقلال، مقاومت و فرار و کنترل بر روی رفتارهای روزمرهٔ او است.
رفتار تحمیلی عبارت است از: عمل یا اقدامات مکرر ضرب و شتم، تهدید، تحقیر، ایجاد ترس یا بدرفتاریهای دیگر که برای آسیب رساندن، تنبیه کردن یا ترساندن قربانی به کار میرود.
خشونتهای ناموسی، ختنهٔ دختران و پسران و ازدواج اجباری نیز جزو خشونت خانگی محسوب میشود و نشاندهندهٔ آن است که قربانیان خشونت خانگی محدود به یک جنس یا گروه خاص نمیشوند.خشونت خانگی میتواند بین یک زوج یا اعضای خانواده اتفاق بیفتد.
اعضای خانواده عبارت است از: مادر، پدر، پسر، دختر، برادر، خواهر، پدربزرگ و مادربزرگ؛ خویشاوندان سببی و خانواده ناتنی.
نمونههای خشونت خانگی میتواند شامل موارد زیر باشد:
فیزیکی: کتک زدن، سیلی زدن، مشت زدن، گاز گرفتن، سوزاندن، چاقو زدن، خفه کردن، قتل.
جنسی: تجاوز با استفاده از اشیاء، اجبار به مشارکت در اعمال جنسی، به طرز تحقیرآمیز جنسی با قربانی صحبت کردن.
مالی: عدم اجازهٔ داشتن پول یا اجازه دادن به پول داشتن تنها در صورتی که قربانی ”خوب بوده“، گرفته شدن پول از قربانی، عدم اجازهٔ به دست آوردن پول شخصی خود قربانی، اجبار به انجام کارهای خاص برای پول.
عاطفی و روانی: انزوا از دوستان و خانواده، در فرسودگی نگاه داشتن (از لحاظ فیزیکی و عاطفی)، مورد تهدید و تحقیر قرار گرفت.
راهکارهای پیشگیری از خشونت خانگی
– علائم را بدانید:
بعضی اوقات خشونت از همان اوایل رابطه شروع میشود و برخی اوقات ماهها یا حتی سالها به طول میانجامد.
اما به طور کلی علائم هشداردهندهای وجود دارد که خشونتگر ممکن است در هر مقطع از زمان از خود بروز
دهد که باید نسبت به آنها محتاط بود:
- حسادت به دوستان شما یا نسبت به زمانی که از شریک خود دور بودهاید
- باز داشتن شما از گذراندن وقت با کسی دیگر بجز شریک زندگیتان
- شرمسار کردن یا خجالتزده کردن شما
- کنترل کردن تمام تصمیمات مالی
- احساس گناه به شما دادن در مورد تمام مشکلات موجود در رابطهتان
- باز داشتن شما از کار کردن در بیرون از منزل
- به عمد به مال و اموال شما آسیب رساندن
- تهدید به خشونت علیه شما، حیوانات خانگی شما یا شخصی که دوست دارید برای سازگاری
- فشار آوردن به شما برای برقراری رابطهٔ جنسی زمانی که شما میلی به آن ندارید
- ایجاد ترس از لحاظ فیزیکی به ویژه با سلاح
– این علائم را نادیده نگیرید.
خیلیها میگویند من خشونت خانگی را شنیدم/دیدم/فهمیدم، اما نمیخواهم درگیر شوم. اگر همسایه یا اعضای خانوادهٔ خود را درگیر وضعیت خشونتآمیز دیدید یا صدای آن را شنیدید با پلیس تماس بگیرید. شاید زندگی کسی را نجات دهید.
– خوب گوش کنید.
اگر کسی به شما اعتماد کرد و گفت که در معرض خشونت خانگی قرار دارد، بدون قضاوت کردن خوب گوش کنید. هرچه میگوید را باور کنید و از او بپرسید که چه کمکی نیاز دارد. لطفاً به قسمت ”کمک به کسی که میشناسید“ نیز مراجعه فرمایید.
– در دسترس باشید.
اگر کسی را میشناسید که به فکر ترک رابطهٔ خشونتآمیز است یا نگران است که خشونت در حال افزایش است، آماده برای کمک باشید. تلفن خود را همیشه همراه داشته باشید و صدای آن را بلند نگه دارید. حتماً در ماشین خود بنزین داشته باشید و در خصوص برنامهٔ فرار یا محل ملاقات از قبل صحبت کنید.
– شمارهٔ یک پناهگاه یا خانهٔ امن را بدانید.
شما هرگز نمیدانید چه کسی ممکن است فوراً به پناهگاهی احتیاج داشته باشد. شمارهٔ پناهگاههای محلی و تلفن اورژانس را در تلفن خود ضبط کنید.
– به طور مرتب جویای حال قربانی شوید.
اگر عضوی از خانواده یا یک دوست در خطر است، مرتباً جویای حال او شوید تا از امنیت او اطمینان حاصل کنید.
– منبع اطلاعات باشید.
کسی که در معرض خشونت خانگی قرار دارد شاید نتواند در مورد پناهگاهها تحقیق کنید، نقشهٔ فرار بکشد و وسایل ضروری مثل راهاندازی حساب بانکی و تلفن همراه را تا زمانی که با خشونتگر خود است فراهم کند. برای کمک به کاهش استرس و محرمانه نگه داشتن اوضاع، پیشنهاد کمک کنید.
شرایط اضطراری
اگر زمانی در خانه مورد حمله قرار گرفتید باید:
- از آشپزخانه دور بمانید زیرا در آشپزخانه انواع سلاح سرد مثل چاقو موجود است و خشونتگر میتواند به آسانی به آن دسترسی داشته باشد.
- از سایر مکانهای کوچک و محدود مثل حمام و کمد استفاده نکنید تا خشونتگر نتواند شما را به دام بیاندازد.
- به اتاقی بروید که پنجره یا دری دیگر برای فرار داشته باشد.
- به اتاقی بروید که در صورت امکان بتوانید در را بر روی خشونتگر قفل کنید و مطمئن باشید در آن اتاق تلفن برای تماس با پلیس وجود دارد.
- به پلیس تلفن بزنید و نام افسری که به تلفن پاسخ میدهد را به خاطر بسپارید.
- به فکر دوست یا همسایهای باشید که توانایی کمک و پناه دادن به شما را دارد.
- زمانی که پلیس سر رسید، وقایع را برای افسر پلیس تعریف کنید و نام و شمارهٔ شناسانی او را حفظ کنید.
- در صورت بروز جراحت کمک پزشکی بگیرید.
- از جراحات و کبودیهای احتمالی عکس بگیرید.
- با مرکز خشونت خانگی یا پناهگاه زنان تماس بگیرید و از آنان برای تنظیم برنامهٔ امنیتی کمک بگیرید.
حمایت از خود در خانه
- آماده برای دریافت کمک باشید و شماره تلفنهای مورد نیاز را حفظ کنید.
- تلفنی در اتاقی بگذارید که درب آن قفل میشود تا در صورت لزوم از آن استفاده کنید.
- اگر خشونتگر خانه را ترک کرد، قفل درها را عوض کنید و برای پنجرهها قفل مناسب بگذارید.
- یک راه فرار برای خروج از خانه در نظر بگیرید و آن را به فرزندان خود نیز نشان دهید.
- از قبل پناهگاهی را در نظر داشته باشید تا در صورت وقوع حادثه به آنجا بروید.
- از همسایههای خود خواهش کنید که اگر خشونتگر را در خانه دیدند به پلیس خبر دهند. برای همسایههای خود علائمی مشخص کنید. مثلاً با همسایههای خود قرار بگذارید که اگر کرکره را نیمه باز کردید، تلفن دو بار زنگ خورد یا چراغ خاصی روشن خاموش شد به پلیس زنگ بزنند.
- وسایل ضروری خود را برای زمانی که اوضاع وخیم میشود و احتیاج به ترک خانه با سرعت هرچه بیشتر دارید در ساکی بگذارید و آماده داشته باشید. ساک را در جایی امن بگذارید یا به دوست یا همسایهٔ مورد اعتماد خود بسپارید.
- پول نقد، کلید اتومبیل، اطلاعات و مدارک مهم مثل برگههای دادگاه، پاسپورت، سند تولد، سابقهٔ پزشکی، داروها و اسناد مهاجرت خود را در ساک خود قرار دهید و همراه داشته باشید.
- شماره تلفنی بخرید که در جایی (مثل کتاب راهنمای تلفن) ثبت نشده باشد.
- شمارهٔ خود را مسدود کنید تا زمانی که با کسی تماس میگیرید شمارهٔ شما نشان داده نشود.
- از دستگاه پیامگیر استفاده کنید و تماسهای تلفنی را زیر نظر بگیرید.
- در یکی از دورههای آموزش دفاع شخصی شرکت کنید.
حفظ امنیت فرزندان
- به فرزندان خود یاد بدهید که در درگیریها حتی برای کمک کردن وارد نشوند.
- به فرزندان خود یاد بدهید که چطور به مکانی امن بروند، به پلیس خبر دهند و شماره تلفن و آدرس منزل را به پلیس بدهند.
- به فرزندان خود یاد بدهید که چطور کمک خبر کنند.
- به فرزندان خود یاد بدهید که در هنگام درگیری از رفتن به آشپزخانه خودداری کنند.
- کپی از حکم دادگاه را به مسئولان مدرسه یا کودکستان فرزندانتان بدهید. همچنین از آنها بخواهید فرزندتان را به هیچ عنوان قبل از قرار قبلی و موافقت شما به کسی نسپارند. برای اینکه کسی خودش را به جای شما جا نزند بین خود و مسئولان مدرسه یک کلمهٔ رمز مشخص کنید. همچنین عکس از فرد مهاجم را به مسئولان مدرسه بدهید.
- به کودکان یاد دهید که در صورت دیدن فرد مهاجم در مدرسه به چه کسی باید خبر دهند.
- از مسئولان مدرسه بخواهید، آدرس و تلفن شما را به کسی ندهند.
کمک به کسی که میشناسید
خشونت خانگی هنوز یک جرم پنهان تلقی میشود و بسیاری از مردم احساس میکنند، قادر به درمیان گذاشتن آن با کسی نیستند؛ از جمله دوستان، خانواده، همکاران یا سازمانهای یاریرسانی. موارد دیگر مانند معلولیت، سلامت روان، سوء مصرف مواد، جنسیت، قومیت، تجارب قبلی با سازمانها یا درک خاصی از آنها معمولاً ترس را مضاعف میکند و باعث تشدید انزوا و ترس میشود.
چندین روش وجود دارد که شما میتوانید از شخصی که گمان میکنید در معرض خشونت خانگی قرار دارد پشتیبانی کنید، خواه عضو خانواده، دوست، همکار یا مددجو.
تشخیص، عمل، ثبت، ارجاع
۱. تشخیص
علائم هشدار دهندهٔ اولیه را تشخیص دهید. از آنجایی که بسیاری از قربانیان خشونت خانگی ممکن است هنگام آغاز خشونت خانگی به دنبال کمک نباشند، مهم است که ما بتوانیم علائم هشدار دهندهٔ اولیه را تشخیص دهیم به جای اینکه منتظر باشیم شخصی این اطلاعات را افشا کند یا صبر کنیم تا علائم آشکار خشونت فیزیکی نشان داده شوند. اگر گمان میبرید کسی در معرض خشونت خانگی قرار دارد حدسیات خود را نادیده نگیرید. قربانیان خشونت خانگی ممکن است هر یک به نوعی عکسالعمل نشان بدهند ـ برخی ممکن است افسرده یا گوشهکیر به نظر برسند، برخی ممکن است مضطرب و عصبانی باشند. به همین ترتیب، عاملان خشونت خانگی لزوماً با کلیشههای متداول خود را بروز نمیدهند. گرچه برخی بیش از حد پرخاشگر و سلطهگر هستند، برخی دیگر ممکن است به نظر انسانی دلسوز، مهربان و جذاب باشند.
علائم فیزیکی که باید به دنبال آن باشید ممکن است شامل موارد زیر باشد:
حاملگی ناخواسته یا برنامهریزی نشده، تعدّد سقط جنین و مشکلات حاملگی، سیگار کشیدن، سوء مصرف الکل و مواد مخدر، درد مزمن پا یا بدون شواهد جسمی ناشی از ضربهٔ فیزیکی، توضیحاتی که با صدمات متناسب نیستند، ناچیز جلوه دادن صدمات، پیچیده بودن توضیحات در خصوص صدمات، اختلال خوردن، وحشتزدگی، خودآزاری، اقدام به خودکشی، افسردگی، عدم مراقبت از خود، علائم جسمی مرتبط با استرس و اختلالات اضطرابی.
علائم رفتاری که باید در نظر داشت شامل موارد زیر است:
نگه نداشتن قرارها، عدم رعایت مراقبت، شریک زندگی همیشه قربانی را همراهی میکند و به همهٔ سوالات پاسخ میدهد. شریک زندگی قربانی ممکن است غالب به نظر برسد. قربانی به نظر میآید ترسیده باشد، شرمنده باشد، خجالتزده باشد و تمایلی به حرف زدن یا مخالفت کردن با شریک خود ندارد. او همچنین از ارتباط چشمی و تماس چشمی میپرهیزد.
۲. عمل
پرسیدن سوال
برخی ممکن است از اینکه از قربانی بپرسند؛ آیا آنها در معرض خشونت خانگی هستند یا خیر؟ بترسند! اما باید به یاد داشته باشیم قربانی خشونت خانگی، از درون فریاد میزند، لطفاً این سوال را بپرس. موانعی که باعث میشود قربانی خشونت از کمک گرفتن دوری کند؛ شامل احساسی است که با ننگ خشونت خانگی آغشته است و شاید قربانی ندانند چه کمکهایی موجود است. یا ممکن است در گذشته با عدم برخورد درست آژانسها و خدمات موجود روبرو شده باشند. همچنین ممکن است به امید این باشند که اوضاع بهتر میشود. یا ممکن است نگران عواقب فاش شدن وقایع باشند. ارزشهای خانوادگی، ترس از اینکه ممکن است کسی حرف آنها را باور نکند، دلایل دیگری هستند که قربانی خشونت خانگی ممکن است در مورد تجربیاتش صحبت نکند.
قبل از هر چیز اطمینان حاصل کنید که همه چیز برای مطرح کردن سوال امن و امان است. محیط خود را در نظر بگیرید ـ آیا سوال شما موقعیت قربانی خشونت را به خطر میاندازد؟ هرگز در حضور بقیهٔ اعضای خانواده، دوست یا فرزند بالای ۲ سال سئوال خود را مطرح نکنید.
همه نمیتوانند اسمی روی تجربیات خود بگذارند یا قادر نیستند این نوع وقایع را خشونت خانگی نام نهند. به همین خاطر استفاده از زبان ساده و روشن کردن آنچه منظور شما است بسیار ضروری است تا قربانی خشونت خانگی بتواند به خوبی منظور شما را درک کند.
سوالات زیر میتواند به عنوان سوال از قربانی خشونت استفاده شود:
- از آنجا که خشونت در خانه بسیار رایج است، ما از مددجوها به طور مرتب در مورد آن سؤال میکنیم…
- آیا همه چیز در خانه خوب است؟ شما چه احساسی دارید؟
- آیا شریک زندگی شما در خانه از شما حمایت میکند؟
- من متوجه کبودی/بریدگی/خراش/سوختگی روی بدن شما شدم. آنها چطور اتفاق افتادند؟
- آیا شما تا به حال احساس ترس و وحشت کردهاید؟ یا تا به حال از همسر خود ترسیدهاید؟/آیا برای جلوگیری از بروز عصبانیت شریک زندگی خود با احتیاط بسیار زیاد قدم برمیدارید؟
- همه هر از چندگاهی درگیر دعوا مرافه میشوند. بین شما و شریک زندگیتان چه اتفاقی میافتد وقتی دعوا میکنید یا مخالفتی با هم دارید؟
- آیا شریک زندگی شما هیچوقت با شما بدرفتاری میکند/به شما فحش میدهد/شما را هل میدهد/تهدید میکند؟
- آیا شما با کسی به شما را آزاد میدهد یا شما را تهدید میکند در رابطه هستید؟
- آیا شریک زندگی شما از دیدن شما با دوستانتان یا از اینکه شما با افراد دیگر گفتگو میکنید حسادت میکند؟ اگر چنین است، چه اتفاقی میافتد؟
- شریک زندگی شما به نظر مضطرب است. برخی اوقات وقتی شخصی احساس گناه میکند یا نگران است این اتفاق میافتد. آیا او مسئول آسیبهای وارده بر شماست؟
- شما اشاره کردید که همسرتان از مواد مخدر/الکل استفاده میکند. او در هنگام نوشیدن یا استفاده از مواد مخدر چگونه عمل میکند؟
- آیا شریک زندگی شما پول شما را کنترل میکند؟
- آیا شریک زندگیتان به شما میگوید چه بپوشید، چه کسی را ببینید، به کجا بروید و چه جوری فکر کنید؟
- آیا شریک زندگی شما هنگامی که نمیخواهید، به شما فشار میآورد که رابطهء جنسی با او برقرار کنید؟
اعتبار بخشیدن
اگر کسی برای شما افشا کند که در معرض خشونت خانگی قرار گرفته است، کارهایی که میتوانید برای پشتیبانی از آن شخص انجام دهید؛ از جمله موارد زیر هستند:
درک کنید.
توضیح دهید که آنها تنها نیستند، افراد زیادی در چنین وضعیتی قرار دارند. تصدیق کنید که وقت لازم است تا برای صحبت کردن در مورد خشونت خانگی به کسی اعتماد کافی کرد. به آنها فرصت صحبت کردن دهید و به آنها فشار نیاورید تا چنانچه مایل نیستند جزئیات بیشتری را در اختیار شما بگذارند.
با احترام و عزت رفتار کنید.
اطمینان حاصل کنید که وقتی از قربانیان خشونت سوال میکنید، این کار را دلسوزانه و بدون سرزنش انجام میدهید. با تمسخر صحبت نکنید، بدبین و مشکوک نباشید.
پشتیبانی کنید.
به قربانیان خشونت اطمینان دهید که آنها به خاطر اتفاقاتی که افتاده است، مقصر نیستند و آنها سزاوار آن نیستند که تهدید شوند یا مورد ضرب و شتم قرار گیرند. علیرغم چیزی که خشونتگر ممکن است به آنها گفته باشد. شنوندهٔ خوبی باشید و آنها را تشویق کنید تا درد و عصبانیت خود را ابراز کنند. آنها را تنها ببینید و مطمئن شوید که آنها میدانند که شما به خاطر آنها آنجا هستید ـ هنگام صحبت آنها را ترک نکنید و از کمک به آنها ناامید نشوید فقط به خاطر اینکه صحبتها بیشتر از آن چیزی که فکر میکردید طول کشیده است، صرف نظر از اینکه چقدر فکر میکنید این کار بینتیجه و بیهوده است.
به شخص اطمینان دهید.
شما افشاگریهای او را جدی میگیرید ـ آنچه اتفاق افتاده است را ناچیز نمیشمارید. شما نگران او هستید. شما میخواهید کمک کنید. اینکه فرزندانشان شاهد خشونت هستند تاثیر منفی روی آنها دارد و خواهد داشت. مکانهایی برای کمک و پشتیبانی وجود دارد.
نقش خود را کاملاً روشن کنید.
مرزها و محدودیتهای خود را در خصوص محرمانه ماندن، میزان و حدود اختیارات و وظایف قانونی خود را به وضوح توضیح دهید.
بگذارید آنها خودشان تصمیم بگیرند.
حتی اگر این بدان معنی است که آنها آمادگی این را ندارند که رابطهشان را ترک کنند، یا اگر آنها میخواهند به خشونتگر خود بازگردند. این تصمیم با خود آنهاست.
- به حریم خصوصی و محرمانه بودن (محدودیتهای این موضوع را توضیح دهید) احترام بگذارید.
- تا آنجا که میتوانید اطّلاعات مربوط به کمکهای موجود را ارائه دهید. راههای موجود را با هم بررسی کنید تا قربانی خشونت بتواند برای محافظت از خودش و فرزندانش تصمیماتش را آگاهانه و بیمخاطره انتخاب کند.
برای ترک رابطهٔ خشونتآمیز استراتژیهای امنی را برنامهریزی کنید.
به خود قربانی خشونت اجازه دهید تصمیم بگیرد که چه چیز امین است و چه چیز امن نیست. آنها را تشویق به دنبال کردن استراتژیای که آنها در موردش ابراز تردید میکنند نکنید. امنیت قربانی خشونت و فرزندانش را در همه حال در نظر داشته باشید. تحقیقات نشان داده است که قربانیانی که در تلاش برای پایان دادن به رابطه هستند یا در روند تماس با کودک مشارکت میکنند با خطر بیشتری مخصوصاً ۳ ماه اول پس از جدایی روبرو میشوند.
مهمتر از همه، در حالی که از شخص دیگری حمایت میکنید، مراقب خودتان باشید.
خود را در موقعیت خطرناکی قرار ندهید: به عنوان مثال، پیشنهاد صحبت با خشونتگر را نکنید یا اجازه ندهید که خشونتگر شما را به عنوان تهدیدی برای رابطهٔ آنها ببیند. بدانید که خشونتگر از دخالت شما خوشش نخواهد آمد چه شما امدادگر باشید، چه عضو خانواده و چه دوست.
۳. ثبت
ایمنی و محرمانه بودن وقایع را هنگامی که آنها را در یادداشتهای خود ثبت میکنید، به یاد داشته باشید. سوابق ممکن است در دادرسی کیفری در آینده مورد استفاده قرار گیرد. همچنین اگر مددکار اجتماعی هستید باید بیش از حد مراقب باشید که یادداشتی از خود به مددجوی خود یعنی به قربانی خشونت خانگی ندهید؛ زیرا او ممکن است این یادداشت را با خود به خانه برده و خشونتگر آن را ببیند و مشکلات مضاعف برای قربانی ایجاد کند.
اطمینان حاصل کنید که هرگونه برخوردی را مستندسازی کنید و مطابق با خط مشیهای آژانس خود در مورد هرگونه افشاگری عمل کنید. همهٔ این سوابق میتواند در اقدامات قانونی آینده کمک کند.
۴. ارجاع
تعداد زیادی از قربانیان خشونت خانگی هرگز به کسی نمیگویند که چه تجاربی دارند، امّا اگر کسی خشونت خانگی را به یک متخصص (یا حتی یک دوست یا یک همکار) فاش کند، باید آن شخص تشویق شود یا ارجاع شود به خدمات یا آژانسهای مربوطه. از خدمات پشتیبانی محلی خود آگاه باشید. اگر قصد معرفی قربانی را به خدمات پشتیبانی، به یاد داشته باشید که رضایت وی را قبل از گرفته باشید، مگر اینکه نگرانیهای جدی برای قربانی و فرزند/ فرزندانش وجود دارد. اگر قربانی را به مرکزی مراجعه میدهید مسئولیت آن را بر عهده بگیرید.