در مقاله‌های گذشتهٔ حقوق بشر، به موضوعاتی مانند ماده‌های ۱۸ و ۱۹ حقوق بشر بین‌الملل، گزارشگرهای ویژهٔاین سازمان در ایران و آزادی دین و بیان پرداختیم. در این مقاله نگاه مختصری به راهحلهای موجود در سطح بین‌المللی خواهیم انداخت. اما قبل از اینکه افراد بتوانند از راهحلهای بین‌المللی استفاده کنند باید تمام راهحلهای موجود در داخل کشور را به کار گیرند.
به‌کارگیری تمام راهحلهای موجود در داخل کشور
در حقوق بین‌الملل، این اصل وجود دارد که حمایت از حقوق بشر باید توسط دولت‌های ملی انجام شود. راهحلهای ملی مؤثرتر از راهحلهای بین‌المللی تلقی می‌شوند؛ زیرا دسترسی به آنها آسان‌تر است، رسیدگی به شکایات سریع‌تر انجام می‌شود و نیاز به منابع کمتری دارد. درصورتی‌که دولت کشوری از عهدهٔرسیدگی به شکایات بر نیاید یا در اجرای عدالت کوتاهی کند، دسترسی به مکانیسم‌های اجرایی بین‌الملل، به‌عنوان آخرین راه حل، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قبل از ارسال شکایت به هر سازمان بین‌المللی مانند سازمان ملل یا دادگاه اروپایی حقوق بشر، فرد یا سازمان‌های غیردولتی باید تلاش کنند این نقض را با استفاده از قوانین ملی اصلاح کنند. به‌کارگیری تمام راه حل‌های موجود در کشور نیاز به آن دارد که قربانیان حقوق بشر، تمام روش‌های موجود را برای طلب حمایت از هرگونه نقض آتی و اجرای عدالت برای نقض‌های گذشته به‌کار گیرند. راهحلهای محلی می‌توانند شامل پرونده‌سازی در دادگاه یا شکایت به ادارهٔپلیس باشند.
شکایت به یک سازمان بین‌المللی باید شامل اسنادی باشد که نشان دهد تمام راهحلهای داخل کشور به‌کار گرفته شده است. از جمله اطلاعات در مورد هرگونه پروندهٔقانونی که در کشور راه اندازی شده است. البته در این امر استثنای کوچکی وجود دارد: قانون بین‌الملل این مطلب را که راه حل‌های داخلی ممکن است یا وجود نداشته باشند، یا کاملاً بیهوده باشند و یا بی‌جهت به تأخیر انداخته شوند، به رسمیت شناخته است. در این موارد، لازم نیست ابتدا به مکانیستم‌های ملی رجوع شود. در‌این‌صورت قربانی نقض حقوق بشر باید بتواند به‌طور قانع‌‌کننده‌ای نشان دهد که هیچ راه‌حل محلی برای رسیدگی به شکایت وجود ندارد.
سازمان ملل و شکایت‌های شخصی
هر شخصی می‌تواند مسائل مربوط به حقوق بشر را به گوش سازمان ملل برساند. برای ایرانیان مقیم ایران، حداقل سه راه برای شکایت به سازمان ملل وجود دارد:
- تماس با کمیته‌های موجود و مرتبط به پیمان‌نامه‌هایی که ایران امضاء کرده؛
- تماس با گزارشگر ویژه در خصوص مباحث مختلفی مانند آزادی دین و عقیده؛
- تماس با گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران.
در مجموع، ایران پنج پیمان‌نامهٔبین‌المللی اصلی حقوق بشر را امضاء کرده است:
- کنوانسیون بین‌المللی رفع هر نوع تبعیض نژادی؛
- کنوانسیون بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی؛
- کنوانسیون بین‌المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛
- کنوانسیون حقوق کودک و کنوانسیون حقوق معلولان.
در حال حاضر، هر پنچ کمیتهٔمربوط به این کنوانسیون‌ها، تحت شرایط خاص، حاضر به دریافت شکایات افراد و بررسی آنها هستند.
شرایطی که باید رعایت شوند تا شکایتی تحت معاهدات سازمان ملل بر علیه یک دولت مورد بررسی قرار گیرد شامل:
- دولت باید معاهده‌ای که مفاد آن نقض گردیده را تصویب کرده باشد؛
- آن دولت باید مجوز کمیتهٔناظر بر معاهدهٔمربوطه را برای دریافت و بررسی شکایات از افراد به رسمیت شناخته باشد.
برای آماده‌کردن شکایت احتیاجی به وجود وکیل نیست، اما مشاورهٔحقوقی می‌تواند کیفیت شکایت‌نامه را بهبود بخشد. وکیل حقوق بشر همچنین می‌تواند به نوع اطلاعاتی که برای آماده‌کردن شکایت‌نامه لازم است کمک کند. به غیر از شکایات شخصی، افراد می‌توانند از جانب افراد دیگر نیز (در صورتی که رضایت کتبی آنها را دریافت کرده‌اند) به کمیته‌های سازمان ملل شکایت کنند. در موارد خاص، ممکن است شخصی بتواند بدون دریافت رضایت کتبی این کار را انجام دهد. مثلاً اگر قربانی نقض حقوق بشر در زندان باشد یا ناپدید شده باشد و دسترسی برای دریافت رضایت ممکن نباشد. در چنین مواردی، شکایت‌کننده باید به‌وضوح دلیل عدم وجود رضایت کتبی را بیان کند.
برای در ارتباط قرار‌گرفتن با کمیته‌ها، می‌توانید از یکی از راه‌های زیر استفاده کنید:
پست:
Petitions and Inquiries Section
Office of the High Commissioner for Human Rights
United Nations Office at Geneva
۱۲۱۱ Geneva 10, Switzerland
فکس:
+ ۴۱۲۲۹۱۷۹۰۲۲
این شماره، مخصوصاً برای موارد فوری استفاده می‌شود.
ایمیل:
تماس با گزارشگر ویژه در خصوص آزادی بیان و عقیده:
https://spsubmission.ohchr.org
شما می‌توانید با گزارشگر ویژه به‌صورت آنلاین تماس بگیرید:
کسانی که به اینترنت دسترسی و یا ارتباط قوی ندارند می‌توانند نامهٔ کتبی خود را به یکی از این دو ایمیل ارسال کنند:
freedomofreligion@ohchr.org یا urgent-action@ohchr.org
تماس با گزارشگر ویژه در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران
شما می‌توانید با گزارشگر ویژهٔ ایران با این ایمیل تماس حاصل کنید:
