بهداشت و حقوق باروری و جنسی
در برنامه عمل مربوط به امور جمعیت که در کنفرانس بین‌المللی جمعیت و توسعه، در سال ۱۹۹۴ در قاهره برگزار شد، بهداشت باروری اینگونه تعریف شد: «حالتی از سلامت کامل جسمی، روانی و رفاه اجتماعی و نه صرفاً فقدان بیماری یا معلولیت در همهٔ امور مربوط به دستگاه تناسلی یا عملکرد و فرآیندهایش.»
برنامهٔ قاهره؛ اولین سند سیاست بین‌المللی برای تعریف بهداشت باروری است.
بهداشت باروری و جنسی زنان به چندین مقولهٔ حقوق بشر مربوط می‌شود، از جمله: حق زندگی، حق رهایی از شکنجه، حق سلامت، حق حفظ حریم خصوصی، حق آموزش و ممنوعیت تبعیض. کمیتهٔ حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و کمیتهٔ رفع هرگونه تبعیض علیه زنان، هر دو به روشنی بیان کرده‌اند که حق سلامت زنان شامل بهداشت باروری و جنسی آنها می‌شود. این بدان معنی است که کشورها وظیفه دارند که به بهداشت باروری و جنسی زنان احترام گذارده، از آنها حمایت کرده و حقوق مربوط به آنها را محقق سازند.
گزارشگر ویژه برای حق هر فرد در برخوردارشدن از بالاترین استانداردهای سلامت جسمی و روانی اظهار می‌دارد که زنان حق دارند از خدمات بهداشت باروری ، کالاها و امکانات مناسب بهره‌مند شوند. این کالاها و امکانات باید:
- به اندازهٔ کافی موجود باشد؛
- از نظر فیزیکی و اقتصادی در دسترس باشد؛
- بدون تبعیض قابل دسترس باشد؛
- با کیفیت خوب در دسترس باشد.
با وجود این تعهدات، نقض حقوق باروری و جنسی زنان مکرراً اتفاق می‌افتد. نقض این حقوق اَشکال مختلفی دارد. از جمله: جلوگیری از دسترسی به خدماتی که فقط زنان به آن نیاز دارند، ارائهٔ خدماتِ کم کیفیت، اجازهٔ دسترسی زنان به خدمات تنها با داشتن مجوز از سوی شخص ثالث یا انجام عمل بدون رضایت زن مانند عقیم‌سازی اجباری، معاینات بکارت اجباری و سقط جنین اجباری. حقوق بهداشت باروری و جنسی زنان همچنین، بر اثر ختنه یا ازدواج زودهنگام در معرض خطر می‌افتد.
سازمان بهداشت جهانی، حقوق باروری را چنین تعریف می‌کند: «حقوق باروری بر مبنای به‌رسمیت‌شناختن حق اساسی تمام افراد و زوجین برای تصمیم‌گیری آزادانه و مسئولانه دربارهٔ تعداد، فاصلهٔ سنی، زمان بچه‌دار‌شدن، داشتن اطلاعات و وسایل کافی برای تحقق این امر و حق دستیابی به بالاترین استانداردهای بهداشت جنسی و باروری می‌باشد.» این حقوق همچنین شامل حق تمامی افراد برای تصمیم‌گیری دربارهٔ باروری به دور از هرگونه تبعیض، اجبار و خشونت می‌شود.
نقض حقوق بهداشت باروری و جنسی زنان؛ غالباً به ارزش‌های اجتماعی مربوط به تمایلات جنسی زنان بر می‌گردد. مفهوم مردسالارانهٔ نقش زنان در خانواده بدان معنی است که زنان اغلب بر اساس توانایی باروری مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. ازدواج زودهنگام و حاملگی‌های مکرر نزدیک به هم، به‌خاطر تلاش برای تولید فرزندان پسر و ارجحیت آن به فرزندان دختر، تأثیرات مخرب و گاهاً کشنده‌ایی بر سلامت زنان دارد. زنان همچنین به دلیل ناباروری مورد سرزنش قرار گرفته و در نتیجه طرد می‌شوند. به این ترتیب در معرض نقض حقوق بشر قرار می‌گیرند.
کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان، داشتن حقوق مساوی برای زنان به جهت تصمیم‌گیری آزادانه و مسئولانه در زمینهٔ تعداد فرزندان، فاصلهٔ زمانی بارداری، دسترسی به اطلاعات؛ آموزش و وسایلی که آنها را برای اِعمال این حقوق قادر می‌سازد، تضمین می‌کند (مادهٔ ۱۶(۱ه)). وظیفهٔ دیگر این کنوانسیون، حق آموزش زنان شامل دسترسی به آموزش‌های خاص تربیتی‌ای می‌باشدکه سلامتی و تندرستی خانواده را تضمین می‌نماید، از جمله اطلاعات و مشورت‌های مربوط به تنظیم خانواده (مادهٔ۱۰ح).
متأسفانه ایران یکی از کشورهایی است که هنوز از تصویب کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان امتناع می‌ورزد.
