چند وقت پیش پرسش زیر برای عزیزی مطرح شده بود:
«در اینکه ذات انسانی به ذات الهی شخص دوم تثلیث اضافه گردیده است شکی نیست. حال سؤالی که به وجود می‌آید این است که در تثلیث، ما با سه شخص متفاوت؛ اما هم ذات روبه‌رو هستیم. آیا دو شخص دیگر تثلیث یعنی پدر و روح القدس نیز صاحب ذات انسانی گردیده‌اند یا خیر؟»
پاسخ:
در فرمایش این دوست عزیزمان نکته‌ای وجود دارد که من در اینجا به صورت این پرسش مطرح می‌کنم:
مگر می‌توان چیزی را به ذات خدا افزود؟
البته که نه، ذات الهی هستی محض، هستی مطلق و کاملِ مطلق است و چیزی نمی‌تواند به آن افزوده گردد. نیز فکر و اندیشۀ بشر به کُنه ذات او راه ندارد و غیر از این، به جز تحیر و سرگردانی یا انحراف و بدعت، بهرۀ دیگری نخواهد داشت. توجه شود که جز از طریق پسر که طبیعت انسانی بر خود گرفته و خدا را بر ما آشکار ساخت راهی به خدا نیست (۱).
لذا این سخن که «در اینکه ذات انسانی به ذات الهی شخص دوم تثلیث اضافه گردیده است»، سخنی است آمیخته به شائبه‌ای از بدعت. لکن در مورد ذات یا طبیعت الهی و انسانی باید به آموزۀ اتحاد طبایع (۲) اشاره نمود: بر اساس این آموزه که از اصول اعتقادات مسیحی می‌باشد، «کلمهٔ خدا» در زمانی معین چون یک انسان از مریم عذرا تولد یافت «و کلمه جسم گردید و میان ما ساکن شد» (۳). بدین معنی که پسر خدا ذات کامل انسانی بر خود گرفت و در شخص مسیح با ذات انسانی- اتحاد بین کلمه و انسانیت- متحد گردید. این اتحاد را اتحاد طبایع می‌گویند. در این راز تن‌گیری(۴)، به دیگر سخن، کلمه که همان پسر جاودانۀ خدا و شخص دوم سه گانۀ اقدس است ذات انسانی به خود گرفت و آن را در شخص عیسی با طبیعت الهی متحد ساخت. پس از این نظر، عیسی مسیح به تمام معنی خدا و به تمام معنی انسان است (انسان کامل و خدای کامل). بنابراین توسط او انسان‌ها نجات یافتند.
در این مسیر نیز شورای اسقفان کالسدون (۵)، به یک توضیح جدید برای ذات دوگانۀ مسیحِ عیسی رسید: «تعلیم ما در بارهٔ مسیح واحدی است که هم پسر، هم خداوند و هم تک فرزند [خدا] است که در دو ذات شناخته شده، بدون التقاط، بدون تغییر و بدون جدایی.» (۶)
در خصوص اینکه «پدر و روح القدس نیز صاحب ذات انسانی گردیده‌اند»، باید در نظر آوریم که کلام خدا می‌فرماید: «کلمه جسم گردید.» این بدان معناست که فقط شخص دوم تثلیث جسم گردید و ذات انسانی را بر خود پذیرفت.
چنانکه پیشتر هم گفتیم یکی از تعابیری که برای این رویداد الهیاتی بیان می‌شود، اصطلاح راز است. از این دریچه، به انسان‌شدن شخص دوم تثلیث، راز تن‌گیری گفته می‌شود. این بدان معنا نیست که چیزی به‌عنوان راز از دیگران مخفی نگه داشته شود، بلکه بدین معناست که فهم کامل آن خارج از آگاهی انسان است چون به ذات خدا مربوط می‌شود.
چه آیاتی از کتاب مقدس به خدا‌بودن عیسی مسیح می‌پردازند؟ چه آیاتی به انسان‌بودن او؟ می‌توانید از این آیات فهرستی تهیه کنید؟ این فهرست به شما کمک خواهد کرد که در خصوص خدا – انسان‌بودن عیسی به‌طور منظم‌تری فکر کنید.
پی نوشت:
۱. ر.ک انجیل یوحنا ۱۸:۱.
۲. Hypostatic unio.
۳. انجیل یوحنا ۱: ۱۴.
۴. مثلاً ر.ک بیانیه مشترک مسیح شناسی، بین کلیسای کاتولیک و کلیسای شرق آشوری؛ مصوب ۱۹۹۴م.
۵. ۴۵۱م.
۶. همان شورای کالسدون.
