انجیل متی

دوستی دارم که ایمانداری سفت‌و‌سخت است. او در خصوص شهادت ایمانش به من گفته است که بر اثر یک فیلم سینمایی به مسیح خداوند ایمان آورده است. او از فیلم انجیل به روایت متی، ساختهٔ پازولینی، صحبت می‌کرد. اما به‌راستی مگر دیدن فیلم می‌تواند باعث ایمان‌آوردن ما بشود؟ آن هم فیلمی از پازولینی که کارگردانی غیر‌مذهبی و یا ضد‌مذهب بود؟

از این که پازولینی عمداً انجیل متی را انتخاب می‌کند، چون آن را بسیار نزدیک به واقعیت زندگی مسیح می‌پندارد بگذریم، این نگاه از دید یک کارگردان ضد‌مذهب می‌تواند حائز نکات ارزنده‌ای باشد. مثلاً اینکه انجیل‌ها و در این جا به‌طور خاص انجیل متی، این قابلیت را دارند که به‌راحتی با دنیای یک انسان ضد‌مذهب نیز وارد رابطه‌ای عمیق شوند.

حقیقتاً وقتی انجیل متی را باز می‌کنیم (به‌عنوان انجیلی که سرآغاز ۲۷ کتاب عهد جدید است)، چه چیز می‌تواند برای یک انسان غیرمذهبی پُر‌شکوه‌تر و سؤال برانگیزتر از این باشد که با یک شجره‌نامهٔ مفصل روبه‌رو شود؟ یک مسیح پادشاه. دقیقاً چیزی که با ربط‌دادن عیسی به داوود پادشاه، متی بر آن تأکید می‌کند.   

هویت نگارنده

نویسندهٔ این انجیل یعنی متی، مطابق اعتقاد پدران کلیسا، شاگرد عیسی مسیح بود. متی در این انجیل به‌عنوان یک فرد باجگیر معرفی می‌شود (متی ۹: ۹). باجگیران اشخاصی بودند که مالیات را از حکومت روم جمع‌آوری می‌کردند. معمولاً آنها مقدار بیشتری جمع می‌کردند و طبعاً اشخاصی نبودند که مردم ایشان را دوست داشته باشند.

این انجیل به دلیل تکرار زیاد اصطلاح «پادشاهی آسمان» نیز شهرت دارد. اگر چه نظم نگارشی این انجیل براساس ترتیب زمانی می‌باشد، اما مطالب آن به حسب موضوعات نیز دسته‌بندی شده‌اند.

از این انجیل و دو انجیل مرقس و لوقا، به‌عنوان انجیل‌های «هم‌دید» یاد می‌شود، زیرا مطالب آنها به هم شباهت دارند . مانند این است که از یک دریچه به تماشای باغی بنشینیم. 

انجیل متی از ۲۸ فصل تشکیل شده است و از این نظر، بیشترین فصول را در بین اناجیل دارد. هر فصل از جمله‌هایی تشکیل شده است که در ترجمه‌های فارسی کتاب مقدس، آنها را آیه می‌نامند.

مکان نگارش

مکان نگارش این انجیل، احتمالاً در ناحیهٔ فلسطین بوده است. دیدگاه‌های دیگر، سوریه را پیشنهاد می‌دهند. 

تاریخ نگارش

در خصوص زمان نگارش نیز تاریخ آن معمولاً زودتر از دههٔ ۷۰ میلادی دانسته شده است. برخی از دانشمندان کتاب مقدس بر آن هستند این انجیل، زودتر از دو انجیل دیگر مرقس و لوقا نگاشته شده است، اما این نظر البته قطعی نیست. 

هدف نگارش

هدف انجیل متی اثبات این حقیقت است که عیسی، «پسر خدا» و همان «مسیحِ موعود» است که توسط انبیای عهد عتیق پیشگویی شده بود.

انجیل متی در واقع، گزارش متی در خصوص نجاتی است که از طریق عیسی مسیح تحقق یافت. در این راستا، او برای خوانندگانی که عمدتاً یهودی هستند در خصوص مسیح موعود می‌نویسد. برای همین است که او ابتدای انجیل خود را با شجره‌نامه‌ای آغاز می‌کند که مسیح را مستقیماً با داوود پیوند داده است، چیزی که بر اساس عهد عتیق برای یهودیانی که منتظر مسیح بودند از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است، یعنی مسیح باید از نسل داوود باشد.

متی بعد از تأکید اولیه‌اش بر شجره‌نامهٔ عیسی، مسیحِ موعود بودنِ وی را از این طریق نشان می‌دهد که چگونه عیسی در حیات و خدماتش پیشگویی‌های کتاب‌های عهد عتیق را به انجام رسانید. او بر اینکه عیسی تمام کنندهٔ این پیشگویی‌ها است تأکید دارد.

انجیل متی، یک مقدمه دارد که فصل‌های اول و دوم آن را شامل می‌شود. همین‌طور یک پایان‌بندی دارد که در شکل‌دادن الهیات مسیحی (در مبحث تثلیث)  از اهمیت برخوردار است، یعنی فصل ۲۸ از آیهٔ ۱۶ به بعد.

در یک دسته‌بندی، تمام انجیل متی را می‌توان حول محور ۵ سخنرانی نیز نشان داد. این سخنرانی‌ها را می‌توان به ترتیب در فصل‌های ۵ تا ۷، فصل ۱۰، فصل ۱۳، فصل ۱۸ و فصل‌های ۲۴ و ۲۵ مشاهده کرد.

قسمت‌های اصلی تعلیمی این انجیل را می‌توان به ۵ دسته تقسیم‌بندی کرد:

1. قسمت معروف به موعظهٔ سر کوه (فصل‌های ۵ تا ۷) ؛
2. تعلیمات مرتبط به دوازده شاگرد عیسی و مأموریت ایشان (فصل۱۰)؛
3. مَثل‌هایی در خصوص پادشاهی آسمان (فصل ۱۳)؛
4. تعلیم پیرامون شاگردی (فصل ۱۸)؛
5. تعلیم در خصوص آینده، بازگشت عیسی و پادشاهی آسمان ( فصل ۲۴ و ۲۵).