مسیحیان از تمام فرقه‌ها و فرهنگ‌ها، جشن‌ها و اعیاد به‌خصوصی را در تقویم‌های خود تعیین کرده و گرامی می‌دارند. برخی از این اعیاد، مثل کریسمس یا عید قیام، جشن‌های مهمی هستند و مربوط به مهم‌ترین وقایع زندگی مسیح می‌باشند. دیگر عیدها، می‌توانند مختص یک فرقه، فرهنگ یا کلیسایی خاص باشند. در این سری مقالات، در تلاش خواهیم بود تا برخی از مشهورترین اعیاد (نه مهم‌ترین عیدها از نظر الهیاتی!) و ویژگی‌های آنها را بدون هرگونه جانب‌داری، بررسی کنیم.
اعیادی که به احترام مریم مقدس، مادر خدا برگزار می‌شوند، در تقویم عبادی کلیساهای ارتدکس شرق، مشرق۱ و همین‌طور کاتولیک رومی از اهمیت زیادی برخوردارند. با این‌حال، بعد از جنبش اصلاحات، کلیساهای پروتستان فقط برخی از این اعیاد را حفظ کردند، زیرا بیشتر این‌گونه رویدادها را غیرکتاب‌مقدسی می‌دانستند و می‌خواستند تا روی محوریت مسیح و برتری او بر مریم در نجات بشر، تأکید بیشتری داشته باشند.
در مقالات پیشین، برخی از اعیاد مربوط به مریم در کلیسای کاتولیک رومی مانند عید مریم یا عید نذر شمع را بررسی کردیم. پروتستان‌ها نیز این روزها را به دلیل دیگری در تقویم نگه می‌دارند: زیرا مریم مقدس، مادر خدا، نیز تکریم می‌شود، و عید نذر شمع نه تنها به آئین تطهیر مریم، بلکه به تقدیم عیسی در معبد نیز اشاره دارد.
عید مژدۀ تولد عیسی به مریم مقدس در ۲۵ مارس، هنوز هم در برخی از کلیساهای پروتستان به‌عنوان عیدی مربوط به مریم جشن گرفته می‌شود، زیرا اساس آن در لوقا ۱ قرار دارد. در کلیساهای انگلیکن، این روز را به‌عنوان «عید بانو» می‌شناسند. این عید نشانگر آمدن جبرائیل نزد مریم بود؛ یعنی شکل‌گیری لقاح مطهر و در نتیجه، تجسم‌یافتن عیسای مسیح. قدمت این عید به قرن چهارم می‌رسد. برگزاری آن در ۲۵ مارس، مشخص می‌کرد که کریسمس می‌بایست دقیقاً نُه ماه بعد اتفاق افتاده باشد. این عید در کلیساهای ارتدکس شرق با مراسم شامگاهی در شب قبل از عید و همین‌طور، مراسم عبادی ویژه‌ای جشن گرفته می‌شود. این عید در یونان اهمیت خاصی دارد، زیرا با روز استقلال این کشور هم‌زمان است.
«عید دیدار مریم» که در ۳۱ مه قرار دارد، ملاقات مریم و الیزابت را گرامی می‌دارد. با وجود آنکه اساس این داستان در لوقا ۱ قرار دارد، و حتی در قرن هفدهم، آهنگساز لوتری مشهور، یعنی باخ نیز یک کانتانا در مدح این واقعه سروده بود، اما بسیاری از کلیساهای پروتستان این عید را جشن نمی‌گیرند. جشنی مشابه این عید در کلیساهای ارتدکس شرق نیز وجود دارد که در قرن نوزدهم بنیان نهاده شده، اما از اهمیت نسبتاً کمی برخوردار است.
اعیاد دیگری را نیز که مربوط به مریم مقدس هستند، می‌توان در تقویم‌های کاتولیک رومی، ارتدکس شرق و ارتدکس مشرقی یافت که ریشه در سنت‌های مختلف کلیسای اولیه و متون آپوکریفایی دارند و در نتیجه، معمولاً توسط پروتستان‌ها جشن گرفته نمی‌شوند. مهم‌ترین این اعیاد در کلیسای کاتولیک رومی، جشن صعود مریم باکره در ۱۵ اوت است که آن را در کلیساهای ارتدکس شرق، تحت عنوان جشن به خواب رفتن مادر خدا می‌شناسند. این عید همچنین یکی از پنج جشن اصلی کلیسای رسولی ارامنه است که آن را در ۱۶ اوت برگزار می‌کنند. مراسم ارامنه شامل تقدیس آئینی انگور می‌شود. این عید، نشانگر پایان یافتن زندگی زمینی مریم است. کاتولیک‌های رومی معتقدند مریم پس از مرگ، از مردگان برخاست و سپس در بدن و روح به آسمان بالا برده شد. در مریم‌شناسیِ سنت ارتدکس شرق نیز گفته می‌شود که او پیش از آنکه به آسمان بالا برده شود، به خواب رفته بود. در مورد صعود یا خواب مریم از لحاظ الهیاتی، بر این اساس استوارند که با توجه به پیدایش ۳:۱۵، مریم گناه و مرگ را در زندگی زمینی خود، با حمل عیسای مسیح، پسر خدا شکست داده است. در کلیساهای ارتدکس شرق، پیش از این عید، دو هفته ایام روزه وجود دارد. این عید در بسیاری از کشورها در نقاط مختلف جهان، تعطیل رسمی است.
دو جشن دیگر که برای کلیساهای کاتولیک‌های رومی و ارتدکس شرق اهمیت فراوان دارند، جشن تولد مریم در ۸ سپتامبر و جشن تقدیم مریم در ۲۱ نوامبر هستند. هر دوی این جشن‌ها بر اساس سنت‌ها و متون آپوکریفایی هستند که تلاش دارند بخش‌های اولیۀ زندگی مریم را روایت کنند و به‌نظر می‌رسد ریشه در بیزانس قرن ششم داشته باشند. جشن تولد مریم در برخی کشورها با جشن‌های برداشت محصول هم‌زمان است. جشن تقدیم مریم نیز، تقدیم او در معبد اورشلیم را گرامی می‌دارد. بر اساس سنت، مریم تا دوازده سالگی در آنجا زندگی کرد تا برای حمل پسر خدا در رَحِم خود، آماده شود. تقدیم مریم برای مسیحیان ارتدکس شرق نسبت به کاتولیک‌های رومی از اهمیت بیشتری برخوردار است. جالب اینجاست که وقایع پشت این جشن‌های مسیحی در قرآن ذکر شده‌اند، اما در کتاب‌مقدس خبری از آنها نیست.
کاتولیک‌های رومی یک عید مهم دیگر نیز دارند که بسیار قابل توجه است. بر اساس تعالیم کلیسای کاتولیک رومی، لقاح مریم نیز مثل عیسی، مطهر و بدون گناه بود. این عید در بسیاری از کشورهای کاتولیک رومی، در ۸ دسامبر، یعنی دقیقاً نُه ماه پیش از جشن تولد مریم جشن گرفته می‌شود. با این‌حال، کلیساهای ارتدکس شرق، به اندازۀ کاتولیک‌های رومی به لقاح مریم اهمیت نمی‌دهند، زیرا مفهوم لقاح مطهر در تعالیم آنها جایی ندارد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱. کلیسایی که به اتحاد طبایع الهی و انسانی عیسای مسیح اعتقادی ندارد.
