مسیحیان از تمام فرقهها و فرهنگها، جشنها و اعیاد بهخصوصی را در تقویمهای خود تعیین کرده و گرامی میدارند. برخی از این اعیاد، مثل کریسمس یا عید قیام، جشنهای مهمی هستند و مربوط به مهمترین وقایع زندگی مسیح میباشند. دیگر عیدها، میتوانند مختص یک فرقه، فرهنگ یا کلیسایی خاص باشند. در این سری مقالات، در تلاش خواهیم بود تا برخی از مشهورترین اعیاد (نه مهمترین عیدها از نظر الهیاتی!) و ویژگیهای آنها را بدون هرگونه جانبداری، بررسی کنیم.
ریشۀ این جشن به مراسم شبانۀ مسیحی «عید تمام مقدسین» بازمیگردد. ایمانداران در بسیاری از سنتهای مسیحی غربی در مراسم کلیسایی بعدازظهر تمام مقدسین شرکت میکنند تا یاد رفتگان را گرامی بدارند. مخصوصاً در کلیسای کاتولیک رومی، مرسوم است که در این روز برای تازه درگذشتگان دعا کنند. برخی از کاتولیکهای رومی نیز این روز و همچنین روز قبل از آن را بهعنوان زمانی برای دعا و روزه در نظر میگیرند. در بسیاری از فرهنگهای مسیحی، و حتی برخی فرقههای پروتستان نیز مردم در این شب گرد هم میآیند تا شمعی روشن کنند یا گلی روی قبر رفتگان بگذارند. ایمانداران در لهستان، ترغیب میشوند تا در راهپیماییهای شبانه شرکت کرده، برای درگذشتگان دعا کنند.
با وجود آنکه «جشن تمام مقدسین» در قرن نهم میلادی، جایگزین عید باستانی و بتپرستانۀ سلتیک یعنی «سَمهِین» (۱ نوامبر) شد، میتوان چنین استدلال کرد که بخش عظیمی از جشنهای امروزی هالوین در تاریخ ۳۱ اکتبر مشترکات بسیاری با جشن سمهین دارد که البته، در مورد آن اطلاعات زیادی نیز در دست نیست. در عوض، «جشن تمام مقدسین» که در این روز جشن گرفته میشود، ریشه در آئینهای کلیسای کاتولیک رومی در قرون وسطی دارد. جنبههایی از این جشن مثل روشن کردن آتشهای بزرگ که میتوانند برگرفته از جشن سمهین باشند، بهطور عمده به جشن «شب گای فاوکس» منتقل شدهاند. در شب گای فاوکس که در تاریخ ۵ نوامبر برگزار میشود، ناکامی نقشۀ کلیسای کاتولیک برای منفجرکردن مجلس نمایندگان بریتانیا در سال ۱۶۰۵ را جشن میگیرند.
در طول دوران قرون وسطی، پختن «کیکهای روح» در این روز که صلیبی نیز بر آنها نقش میشد، بسیار مرسوم بود. گروههایی از فقرا یا کودکان در این روز به خانهها سر میزنند تا در ازای دعا کردن برای ارواح تازه درگذشتگان، مقداری کیک روح دریافت کنند. آنها این رسم را «اهدا»۱ گذاشت. آنها هنگام این کار، فانوسهایی را که با شغلمهای توخالی ساختهاند، با خود حمل میکنند. در برخی کلیساها، مرسوم بود که اگر جماعت کلیسا استطاعت خریدن اشیای مقدس را نداشتند، همچون قدیسان لباس میپوشیدند. در جشنهای امروزی هالوین، مرسوم است که کودکان لباسهای مبدل میپوشند و با سر زدن به خانهها، قاشقزنی میکنند. تزئین کردن منازل با کدو تنبلهای خالی شده نیز بسیار مرسوم است. با وجود آنکه این سنتها در ظاهر ارتباط چندانی با مسیحیت و آئینهایش ندارند، اما باید دانست که ریشۀ آنها را میتوان تا جشن قرون وسطایی «جشن تمام مقدسین» دنبال کرد.
با وجود این، جنبههایی از جشن غیرمذهبی هالوین بهوضوح با باورها و خرافات پیش از مسیحیت مرتبط هستند. پس از قرون وسطی در بسیاری از کشورهای اروپایی، این باور وجود داشت که ارواح درگذشتگان در این روز به منزل خانوادگی خود بازمیگردند. بنابراین، خانوادهها شمعهایی را برای هدایت این ارواح روشن میکردند. در ایتالیا مرسوم بود که پیش از ترک خانه و رفتن به کلیسا، وعدهای غذا را برای اعضای درگذشتۀ خانواده، در منزل قرار میدادند. در فرانسه نیز باور داشتند که روح درگذشتگان در کارناول «دانس ماکابْر» در آن شب، به جهان بازمیگردند. در گذشته، این باور را اغلب در نمایشگاههای لباس در روستاها نشان میدادند. این باورها و آئینهای محبوب منجر شدند تا جشن غیرمذهبی هالوین با ارواح، وحشت و لباسهای ترسناک همراه باشد. به این ترتیب، بهنظر میرسد که «جشن تمام مقدسین» با برخی از باورهای خرافی و دور از تعالیم مسیحی، ادغام شده و جشن امروزی و غیرمذهبی هالوین را شکل داده است.
در زمان جنبش اصلاحات در شمال اروپا، بسیاری از آئینهای مرتبط با «جشن تمام مقدسین» کنار گذاشته شدند؛ زیرا پیروان اصلاحات وضعیتی بینابینی را برای روح درگذشتگان قائل نبودند. بیشتر مسیحیان پروتستان ۳۱ اکتبر را بهعنوان «روز اصلاحات» جشن میگیرند؛ زیرا در ۳۱ اکتبر ۱۵۱۷، مارتین لوتر، اعلامیۀ ۹۵ مادهای خود را بر در کلیسایش در ویتنبرگ کوبید و جنبش اصلاحات را در غرب آغاز کرد. لوتریها نیز گاهی یکشنبۀ ۳۱ اکتبر یا یکشنبهای را که بلافاصله پیش از این تاریخ واقع میشود، «یکشنبۀ اصلاحات» مینامند. مسیحیانی که روز اصلاحات را در تقویم خود دارند، ممکن است لباس شخصیتهای کتابمقدس یا بزرگان جنبش اصلاحات را بر تن کنند و به خانههای مردم بروند تا به جای قاشقزنی، به آنها جزوههای انجیلی بدهند. جشنهایی موسوم به «مهمانیهای نور» نیز جایگزین دیگری برای مهمانیهای هالوین هستند که برای برخی از جوانان پروتستان جذابیت ویژهای دارند. کلیساهای ارتدکس شرق اغلب در ۳۱ اکتبر نوعی عبادت شامگاهی را بهجای جشن غربی هالوین برگزار میکنند، زیرا شکل امروزی و غیرمذهبی این جشن مورد تأیید این کلیساها نیست. این کلیساها «جشن تمام مقدسین» را در نخستین یکشنبۀ بعد از پنتیکاست برگزار میکنند، بنابراین، برگزاری این عید در ۳۱ اکتبر برای آنان، اهمیت عبادی خاصی ندارد.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱. برخی در این روز به کوی و برزن میرفتند و بهشکل آیینی از دیگران تقاضای خوراک میکردند.