مقدمه
قبل از هر چیز، باید توجه داشت که تعریف جنسیت (Gender) و جنس (sex) با هم تفاوت دارند. «جنسیت» مجموعه‌ای از رفتارها، مسئولیت‌ها، کلیشه‌ها و انتظاراتی است که از سوی جامعه برای جنس (مونث یا مذکر) مشخص می‌گردد. «جنس» اشاره می‌کند به مبحث بیولوژی بدن که شامل اندام‌های جنسی و تولید مثل است. خصوصیت‌های بیولوژی انسان، مانند هورمون‌ها، کروموزوم‌ها و اندام‌های داخلی و خارجی تفاوت جنس را مشخص می‌کنند. هر جامعه‌ای می‌تواند تعریف خاصی از جنسیت داشته باشد. بهعنوان مثال، از مردان با بیولوژی و اندام جنسی مردانه، رفتارهای خاصی انتظار می‌رود. مثلاً اینکه رفتارهای مردانه‌ای مانند خشونت، قدرت، مقاومت و پنهان‌کردن احساسات از خود نشان دهند. همچنین، در زنان با اندام‌های جنسی زنانه انتظارات و رفتارهای خاص دیگری مد نظر گرفته
می‌شوند. مثل مهربانی، لطافت، کدبانو بودن و نرمش‌‌نشان‌‌دادن در قبال قدرت. در این درس نگاهی کوتاه به نابرابری جنسیتی در ایران می‌اندازیم.
پیام
در این ویدیو، گروهی از هنرمندان تئاتر، گوشه‌ای از نابرابری جنسیتی در ایران را به تصویر می‌کشند.
ریشهٔ نابرابری جنسیتی در ایران کجاست؟
ریشهٔ نابرابری علل مختلف دارد، از جمله: عُرف، رویکردها و عادات و رسوم نادرست نسبت به یک باور. سنت‌های ناروا، دین و ارزش‌های آن نیز ممکن است به این نابرابری بیفزایند. افراط‌گری نیز ممکن است مانع اجرای عدالت و تأمین حقوق به‌خصوص برای زنان و برابری جنسیتی شود. تبعیض ریشه در فرهنگ و آداب و رسوم جوامع دارد. یکی از شاخص‌هایی که باعث بروز این نابرابری در جامعه می‌شود، دیدگاه آن جامعه نسبت به زنان است. مهم‌ترین چیزی که این نابرابری را نهادینه می‌کند و آن را وخیم‌تر می‌سازد، قوانینی است که قانون‌گذاران یک کشور تعیین می‌کنند. در ایران قواعد و مقررات حقوقی بر مبنای تبعیض شدید علیه زنان پایه‌گذاری و تدوین شده‌اند که ریشهٔ نابرابری جنسیتی را در ایران قوی‌تر و عمیق‌تر می‌کنند.
عناصر شاخص جنسیت کدامند؟
بر اساس یافته‌های گزارش سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، چهار شاخص اصلی وجود دارند که کشورها بر اساس متوسط امتیاز آنها رتبه‌بندی شده‌اند. بر اساس گزارش سال ۲۰۱۹ این سازمان، ایران در رتبه ۱۱۸ جهان از لحاظ تبعیض جنسیتی قرار دارد. در زیر این شاخص‌ها و زیر مجموعه‌هایشان عنوان شده‌اند.
- تبعیض در خانواده که شامل موارد زیر می‌باشد:
– کودک‌همسری؛
– مسئولیت در خانواده؛
– طلاق؛
– حق ارث.
- محدودیت‌های زنان در زمینهٔ سلامت جسم که شامل موارد زیر می‌باشد:
– خشونت علیه زنان؛
– ختنهٔ زنان
– کمتر‌بودن جمعیت زنان نسبت به مردان؛
– تصمیم‌گیری در مورد بارداری یا سقط جنین.
- محدودیت زنان در دسترسی به منابع و امکانات مالی و تولیدی که شامل موارد زیر می‌باشد:
– دسترسی به دارایی‌های ملکی و غیر ملکی؛
– دسترسی به خدمات مالی رسمی؛
– حق انتخاب محل کار.
- محدودیت در آزادی‌های مدنی که شامل موارد زیر می‌باشد:
– حق شهروندی؛
– حق مشارکت سیاسی؛
– آزادی در جابه‌جایی؛
– دسترسی به عدالت.
آیا می‌دانستید؟
در خصوص بیماری‌های قلبی هم حتی شکاف جنسیتی وجود دارد:
- نابرابری جنسیتی بر مرگ‌و میر در اثر حملهٔ قلبی تأثیر می‌گذارد.
- بسیاری از بیماری‌های قلبی اکنون قابل درمان هستند، اما زنان بیهوده به‌خاطر آن جان خود را از دست می‌دهند؛ زیرا حملات قلبی اغلب بهعنوان یک بیماری مردانه دیده می‌شود و زنان به اندازهٔ مردان درمان نمی‌شوند.
پیدایش انسان و مفهوم خانواده
در کتاب پیدایش باب ۲ آیهٔ ۱۸ می‌خوانیم که یهوه خدا فرمود: «نیکو نیست آدم تنها باشد، پس یاوری مناسب برای او می‌سازم.» این آیه خلقت انسان را به تصویر می‌کشد. در این آیه خدا می‌گوید که «یاوری مناسب» برای آدم می‌سازم.
کلمهٔ اِزِر
واژهٔ «یاوری مناسب»، در زبان عبری اِزِر کِنِگدو (Ezer Kenegdo) می‌باشد که به معنای کمک‌کننده‌ای حیاتی است. با اینکه واژهٔ اِزِر در باب‌های متفاتی به‌کار گرفته می‌شود، اما در این کلام خدا در رابطه با شخص و اشخاصی استفاده شده که وجود و حضور شخصی آنها حیاتی و ضروری است. در نتیجه، خدا برای آدم یاوری مناسب، یعنی کمک‌کننده‌ای حیاتی را آفرید که ارزشی برابر با مرد دارد. وجود و حضور حوا در کنار آدم، حیاتی و ضروری بود.
