مسیحیان از تمام فرقهها و فرهنگها، جشنها و اعیاد بهخصوصی را در تقویمهای خود تعیین کرده و گرامی میدارند. برخی از این اعیاد، مثل کریسمس یا عید قیام، جشنهای مهمی هستند و مربوط به مهمترین وقایع زندگی مسیح میباشند. دیگر عیدها، میتوانند مختص یک فرقه، فرهنگ یا کلیسایی خاص باشند. در این سری مقالات، در تلاش خواهیم بود تا برخی از مشهورترین اعیاد (نه مهمترین عیدها از نظر الهیاتی!) و ویژگیهای آنها را بدون هرگونه جانبداری، بررسی کنیم.
از نظر سنتی، یکشنبۀ نخل یادآور ورود پیروزمندانۀ عیسی به اورشلیم است؛ درست همانطور که در متی ۲۱:۱-۱۱، مرقس ۱۱:۱-۱۱، لوقا ۱۹:۲۸-۴۰ و یوحنا ۱۲:۱۲-۱۹ آمده. بر اساس این بخشها در اناجیل، عیسی سوار بر کره الاغی وارد اورشلیم میشود. مردم در حین ورود او به شهر، رداهای خود را در سطح خیابانها پهن کرده، در حالی که خدا را ستایش میکردند، میگفتند: «هوشیعانا! مبارک است آن که به نام خداوند میآید» و «مبارک است پادشاهی پدر ما داوود که فرا میرسد». در اناجیل متی، مرقس و لوقا میخوانیم که مردم، شاخههای بریده را سر راه عیسی میگذاشتند؛ تنها در انجیل یوحناست که سخن از شاخههای نخل به میان میآید. مباحثات مختلفی بر سر اهمیت این جزئیات وجود دارد. نخست آنکه مشخص است که پهنکردن لباس پیش پای یک شخص، نشانۀ عزتدادن و احترامگذاشتن به اوست. دوم آنکه سوار الاغ شدن در فرهنگ شرق باستان، مفهومی برعکس اسبسواری داشت: ورود پادشاهی با اسب به یک شهر، نشانۀ نیت جنگطلبانۀ او بود. به همین ترتیب، اگر پادشاهی سوار بر الاغ وارد شهری میشد، به این معنی بود که نیتی صلحطلبانه دارد. در وهلۀ سوم، با وجود آنکه شاخههای نخل در فرهنگ رومی نماد پیروزی در لشکرکشی نظامی بودند، اما در فرهنگ یهودی، بیشتر نماد شادی و وجد بودند تا پیروزی (لاویان ۲۳:۴۰). در حقیقت، بهنظر میرسد تفسیر این وقایع بهعنوان «ورود پیروزمندانۀ» عیسی، بعدها یعنی بعد از قرن سیزدهم و به دلیل درک نادرست مفهوم شاخههای زیتون به مفهوم اصلی آن اضافه شده باشد. بهنظر میرسد ورود عیسی به اورشلیم چنان که در اناجیل روایت شده، بیشتر شبیه خوشآمدگوییِ شادمانه به سَروَر صلح باشد تا چیزی دیگر. اما در هر صورت، مسیح بهعنوان پادشاه وارد اورشلیم میشود. زکریا ۹:۹ پیشگویی کرده بود که پادشاه اسرائیل سوار بر کره الاغ وارد اورشلیم خواهد شد و این واقعه، تحقق این پیشگوییها محسوب میشود. این یک پیروزی است، اما نه پیروزی در معنای متداول آن.
بر اساس یوحنا ۱۲، این واقعه پنج روز پیش از جشن پسخ رخ داد. بر اساس همان انجیل، مصلوبکردن عیسی یک روز پیش از جشن پسخ اتفاق افتاده بود. بهعبارت دیگر، از زمان ورود مسیح به اورشلیم تا قیام او از مردگان، حدود یک هفته فاصله بود. در نتیجه، بهنظر میرسد قراردادن یکشنبۀ نخل، در هفتۀ پیش از جشن قیام، کاری مناسب باشد.
امروزه یکشنبۀ نخل بهعنوان یکشنبۀ پیش از جشن قیام جشن گرفته میشود. بنابراین، این روز میتواند مانند جشن قیام، تاریخی متغیر داشته باشد و همچنین تاریخ این روز در کلیساهای غربی (کاتولیک رومی و پروتستان) تفاوت زیادی با تقویم کلیساهای شرق دارد، چرا که در کلیساهای شرق، از تقویم جولیانی استفاده میشود. در بیشتر کلیساها، شاخههای نخل در این روز تقدیس و توزیع شده، اغلب به شکل یک صلیب، بافته میشوند. در برخی فرهنگها که از نظر تاریخی، در یافتن شاخههای نخل مشکل داشتند، شاخههای دیگری جایگزین نخل شده است. برای مثال، در روسیه و بخشهایی از شرق و شمال اروپا، از شاخههای بیدمشک بهجای نخل استفاده میشود. در پایان مراسم یکشنبۀ نخل، ایمانداران این شاخهها را به منزل برده، نزدیک نمادهای مسیحی خود بر دیوار میآویزند، یا گاهی نیز آنها را میان صفحات کتابمقدس یا کتاب رازگاهان خود قرار میدهند. سپس این شاخهها را در سال بعد، در کلیسا جمعآوری کرده، طی مراسمی در سهشنبۀ اعتراف میسوزانند. در کشورهای غربی انواع مختلفی از حرکتهای دستهجمعی و فعالیتهای فرهنگی مرتبط با این یکشنبه وجود دارند. برخی از اینها شامل الاغسواری کشیشها نیز میشود. برخی دیگر از آنها شامل پخشکردن گل یا شاخه در مقابل جمعیتی که در حال حرکت دستهجمعی هستند، میشود.
در یوحنا ۱۱، عیسی برادر مریم و مارتا، یعنی ایلعازر را از مرگ برمیخیزاند. این اتفاق کمی پیش از ورود ظفرمندانۀ او در فصل بعد، میافتد. در نتیجه، با توجه به اهمیتی که انجیل چهارم در کلیساهای ارتدکس شرق و ارتدکس مشرقی دارد، روز پیش از یکشنبۀ نخل در این کلیساها بهعنوان شنبۀ ایلعازر نامگذاری شده است. این روزی است که راهبان خلوتگزین، خلوت خود را ترک میکنند تا در مراسم هفتۀ مقدس شرکت کنند. یکشنبۀ نخل در کلیساهای ارتدکس شرق یکی از ۱۲ جشن اصلی و مهم در تقویم کلیسایی است.
با وجود آنکه یکشنبۀ نخل برای کلیسای رسولی ارامنه، یکی از پنج جشن اصلی نیست، اما برای آنان، بهعنوان روزی که در آن، برکتی خاص به کودکان داده میشود، تعیین شده و مراسم مخصوص خود را نیز دارد. در حقیقت، مراسم یکشنبۀ نخل در کلیساهای باستانی خاورمیانه، یکی از محبوبترین مراسم تقویم عبادتی محسوب میشود. در این مراسم، کشیش کلیسا آب مقدس را با یک شاخه زیتون بر ایمانداران میپاشد.